دلایل تغییر رنگ دندان در کودکان و راه‌های درمان آن

دندان‌های کودکان، همچون الماس‌های درخشان، لبخندی زیبا را بر چهره آن‌ها نقش می‌بندند؛ اما گاهی این الماس‌ها درخشش خود را از دست می‌دهند و لکه‌ها و تغییر رنگ جایگزین آن می‌شوند. تغییر رنگ دندان در کودکان، پدیده‌ای رایج است که می‌تواند نگرانی‌های زیادی را برای والدین به‌همراه داشته باشد. در این فرصت قصد داریم به بررسی علل، انواع، راه‌های پیشگیری و درمان تغییر رنگ دندان در کودکان بپردازیم تا به شما در حفظ سلامت و زیبایی دندان‌های فرزندان‌تان یاری رسانیم.

دلایل تغییر رنگ دندان در کودکان

دندان‌های کودکان در دو دسته شیری و دائمی قرار می‌گیرند. دندان‌های شیری که از حدود 6 ماهگی شروع به رویش می‌کنند، وظایف مهمی مانند جویدن غذا، صحبت کردن و شکل‌دهی به فک را بر عهده دارند. این دندان‌ها به مرور زمان توسط دندان‌های دائمی جایگزین می‌شوند. رنگ طبیعی دندان‌های شیری، سفید شیری است، اما گاهی لکه‌ها و تغییر رنگ دندان در کودکان ایجاد می‌شود که زیبایی و سلامت دندان‌ها را به خطر می‌اندازد. تغییر رنگ دندان در کودکان می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد که به‌طور کلی به دو دسته داخلی و خارجی تقسیم می‌شوند.

عوامل داخلی

• ژنتیک: برخی از کودکان به‌طور ارثی، مینای دندان ضعیف‌تر یا شفاف‌تری دارند که این امر می‌تواند آن‌ها را مستعد ابتلا به تغییر رنگ دندان کند.
• بیماری‌ها: برخی از بیماری‌ها مانند کمبود ویتامین D، راکیت، هیپوپلازی مینا و سندرم داون بر تغییر رنگ دندان در کودکان تاثیر می‌گذارند.
• مصرف برخی داروها: مصرف برخی از داروها مانند تتراسایکلین و داکسی سایکلین در دوران بارداری یا شیرخوارگی باعث ایجاد لکه‌های قهوه‌ای یا خاکستری بر روی دندان‌های شیری می‌شوند.
• آسیب به دندان یا تروما: ضربه به دندان می‌تواند باعث آسیب به عصب دندان و تغییر رنگ آن به صورتی، خاکستری یا قهوه‌ای شود.
• یرقان: زردی یا یرقان، اختلالی شایع در نوزادان است که به‌دلیل افزایش سطح بیلی‌روبین در خون رخ می‌دهد. بیلی‌روبین ماده‌ای زرد رنگ است که از تجزیه سلول‌های قرمز خون به وجود می‌آید. در نوزادان، کبد هنوز کاملا تکامل نیافته و ممکن است در دفع بیلی‌روبین به‌طور موثر عمل نکند، که منجر به تجمع آن در خون و بروز زردی می‌شود.

در برخی موارد، افزایش سطح بیلی‌روبین به عوارضی، چون رسوب بیلی‌روبین در بافت‌های مختلف بدن منجر می‌گردد. این رسوب در دندان‌ها نیز می‌تواند رخ دهد و باعث ایجاد رنگ سبز در آن‌ها شود. این نوع تغییر رنگ دندان در کودکان، اغلب دائمی است، زیرا در اثر تغییرات دائمی در رنگ مینای دندان و عاج دندان بروز می‌کند.

نقایص مادرزادی و تاثیر آن‌ها بر دندان‌ها: نقایص مادرزادی دندان، دسته‌ای از مشکلات هستند که می‌توانند در دوران جنین یا پس از تولد رخ داده و بر سلامت و ظاهر دندان‌ها تاثیر بگذارند. یکی از این نقایص، بیماری نقص تشکیل مینای دندان (Amelogenesis Imperfecta) است که به‌عنوان “هیپوپلازی” یا “نقص مینای دندان” نیز شناخته می‌شود. مینای دندان، لایه‌ای سخت و محافظ است که سطح دندان را پوشانده و از آن در برابر پوسیدگی و آسیب محافظت می‌کند. در بیماری نقص تشکیل مینای دندان، این لایه به‌طور کامل شکل نمی‌گیرد که منجر به بروز مشکلاتی چون تغییر رنگ دندان در کودکان می‌شود.

عوامل خارجی

• بهداشت ضعیف دهان و دندان: عدم مسواک زدن و نخ دندان کشیدن به‌طور مرتب، اصلی‌ترین عامل ایجاد پلاک و جرم دندان است که می‌تواند به مرور زمان به تغییر رنگ دندان در کودکان منجر شود. این جرم‌ها مانند سدی بر روی دندان‌ها عمل می‌کنند و با مرور زمان، مینای دندان را ضعیف کرده و باعث ایجاد حفره و پوسیدگی در آن‌ها می‌شوند. پوسیدگی دندان، نه‌تنها زیبایی دندان‌ها را از بین می‌برد، بلکه می‌تواند باعث ایجاد درد، عفونت و حتی به از دست رفتن دندان منجر شود. علاوه بر این، تجمع باکتری‌ها در دهان می‌تواند باعث ایجاد لکه‌هایی بر روی دندان‌ها گردد که کدر شدن و تغییر رنگ دندان در کودکان را به‌دنبال دارد.
• مصرف غذاها و نوشیدنی‌های رنگی: مصرف بیش از حد غذاها و نوشیدنی‌های رنگی مانند آبمیوه‌های صنعتی، سس‌ها، چیپس و شکلات می‌تواند دلیلی بر ایجاد لکه بر روی دندان‌ها باشد.
• مصرف فلوراید بیش از حد: مصرف بیش از حد فلوراید، به‌خصوص در سنین پایین، منجر به فلوئوروزیس دندانی می‌شود که با ایجاد لکه‌های سفید یا قهوه‌ای بر روی دندان‌ها خود را نشان می‌دهد.
• استفاده از دهانشویه‌های نامناسب: استفاده از دهانشویه‌های حاوی کلرهگزیدین گلوکونات می‌تواند به مرور زمان موجب ایجاد لکه‌های قهوه‌ای و تغییر رنگ دندان در کودکان شود.

انواع تغییر رنگ دندان در کودکان

تغییر رنگ دندان در کودکان می‌تواند به شکل‌های مختلفی بروز کند.

• تغییر رنگ خارجی یا سطحی: تغییر رنگ خارجی دندان، در اثر عوامل خارجی مانند غذا، نوشیدنی، دارو و باکتری‌ها ایجاد می‌شود. این عوامل می‌توانند با رسوب بر روی سطح دندان (مینا) و ایجاد لکه، ظاهر دندان را تحت تاثیر قرار دهند.

تغییر رنگ دندان در مواقع سطحی بر اثر عوامل خارجی مانند غذا، نوشیدنی، دارو و باکتری‌ها ایجاد می‌شود.

• تغییر رنگ عمقی دندان: تغییر رنگ داخلی دندان، در لایه‌های عمیق‌تر دندان (عاج) ایجاد می‌گردد و به همین دلیل از بین بردن آن به سختی انجام می‌شود. دلایل مختلفی مانند عفونت عصب دندان، ضربه به دندان، مصرف برخی داروها، و عوامل مادرزادی (ژنتیکی) می‌توانند باعث ایجاد این نوع تغییر رنگ دندان در کودکان شوند.

• لکه‌های سفید یا قهوه‌ای: لکه‌های سفید روی دندان‌های کودکان ممکن است نشانه‌ی فلوروزیس باشد. فلوروزیس زمانی رخ می‌دهد که دندان کودک، بیش از حد در معرض فلوراید قرار می‌گیرد. کودکان خردسال ممکن است هنگام مسواک زدن، خمیر دندان را قورت بدهند. اگر از خمیر دندان حاوی فلوراید بالا استفاده می‌کنند، قورت دادن آن منجر به فلوروزیس می‌شود. فلوروزیس در مراحل اولیه‌ی خود، به صورت لکه‌های سفید خفیف بر روی دندان‌ها ظاهر می‌گردد. با گذشت زمان، این لکه‌ها می‌توانند بزرگ‌تر و قهوه‌ای رنگ شوند. در موارد شدید، فلوروزیس باعث ایجاد حفره و ضعیف شدن دندان‌ها می‌گردد.

• لکه‌های زرد یا نارنجی: لکه‌های زرد یا نارنجی روی دندان‌های کودکان ممکن است به‌دلایل مختلفی ایجاد شوند، اما شایع‌ترین علت، پلاک است. پلاک یک لایه چسبناک از باکتری می‌باشد که بر روی دندان‌ها تشکیل می‌شود و می‌تواند رنگ مواد غذایی و نوشیدنی‌هایی که کودک مصرف می‌کند را جذب کند. خبر خوب این است که با مسواک زدن صحیح این لکه‌ها از بین می‌روند. به فرزندتان آموزش دهید که دو بار در روز به مدت دو دقیقه با خمیر دندان حاوی فلوراید مسواک بزند. همچنین استفاده از نخ دندان به‌طور منظم را به او یاد بدهید. علاوه بر مسواک زدن، می‌توانید با کاهش مصرف غذاها و نوشیدنی‌هایی که حاوی رنگ‌های خوراکی هستند، از ایجاد لکه‌های زرد یا نارنجی جلوگیری نمایید.

• لکه‌های سیاه: بروز لکه‌های سیاه بر روی دندان‌های کودکان، شایع‌ترین نوع تغییر رنگ دندان است. این لکه‌ها می‌توانند به‌دلایل مختلفی ایجاد شوند. آهن موجود در مکمل‌ها با مینای دندان واکنش نشان داده و باعث ایجاد لکه‌های سیاه می‌گردد.

همچنین چنانچه دندان کودک بر اثر ضربه یا شکستگی آسیب ببیند، ممکن است عصب دندان بمیرد و باعث ایجاد لکه‌های سیاه بر روی دندان شود. علاوه بر این برخی از داروها، مانند آنتی‌بیوتیک‌ها، می‌توانند دلیلی بر ایجاد لکه‌های سیاه بر روی دندان‌های کودک باشند.

در اکثر موارد، لکه‌های سیاه روی دندان‌های نوزادان بی‌ضرر هستند و نیازی به درمان ندارند. با این حال، چنانچه لکه‌ها شما را نگران می‌کنند یا به نظر می‌رسد که باعث درد یا ناراحتی کودک می‌شوند، باید برای معاینه و مشاوره به متخصص دندانپزشک کودکان مراجعه کنید.

تغییر رنگ دندان با لکه‌های سیاه ممکن است بر اثر ضربه یا شکستگی ایجاد شود.

راه‌های پیشگیری از تغییر رنگ دندان در کودکان

با رعایت یکسری نکات بسیار ساده می‌توان از تغییر رنگ دندان در کودکان جلوگیری کرد. مراقبت از دندان‌های کودکان از همان دوران نوزادی اهمیت بسزایی دارد. دندان‌های سالم نه تنها در زیبایی و اعتماد به نفس کودک نقش دارند، بلکه بر سلامت کلی او نیز تاثیر می‌گذارند.

• مسواک زدن منظم: از سن 6 ماهگی به بعد، روزی دو بار دندان‌های کودک‌تان را با مسواک نرم و خمیر دندان حاوی فلوراید (به مقدار کم) مسواک بزنید. به یاد داشته باشید که مصرف بیش از حد فلوراید برای کودکان مضر است.
• تمیز کردن لثه‌ها: قبل از رویش دندان‌ها، لثه‌های کودک را با گاز استریل مرطوب و تمیز کنید.
• محدود کردن مصرف شیرینی: تا حد امکان از دادن آبمیوه، نوشابه و سایر مایعات شیرین به کودک خودداری کنید.
• معاینات منظم: با رویش اولین دندان، کودک‌تان را برای معاینات و چکاپ‌های منظم به دندانپزشک کودکان ببرید.
• پیشگیری از تغییر رنگ دندان در کودکان: از مصرف مکمل‌هایی که می‌توانند باعث تغییر رنگ دندان در کودکان شوند، خودداری نمایید. در صورت مصرف چنین مکمل‌هایی، بعد از هر بار مصرف، دهان کودک را شستشو دهید.
• استفاده از فلوراید و خمیر دندان کم غلظت: از خمیر دندان مخصوص کودکان با میزان فلوراید مناسب استفاده کنید.
• پرهیز از شیر شبانه: به کودک خود قبل از خواب یا برای خواباندن او شیر ندهید.
• رژیم غذایی غنی از کلسیم و ویتامین D: برای تقویت دندان‌ها و استخوان‌های کودک، از مواد غذایی غنی از کلسیم و ویتامین D در برنامه غذایی او استفاده کنید.
• آموزش صحیح مسواک زدن: به کودک خود طرز صحیح مسواک زدن را آموزش دهید و بر روند مسواک زدن او نظارت داشته باشید. به او یاد دهید که بعد از مسواک زدن، خمیر دندان را به‌طور کامل از دهان خود بشوید.

برای پیشگیری از تغییر رنگ دندان، از سن 6 ماهگی به بعد، روزی دو بار دندان‌های کودک‌تان را مسواک بزنید.

درمان تغییر رنگ دندان در کودکان

تغییر رنگ دندان در کودکان می‌تواند به‌دلایل مختلفی مانند بهداشت نامناسب دهان و دندان، ضربه به دندان، مصرف برخی داروها و یا بیماری‌های زمینه‌ای رخ دهد. در صورت مشاهده هرگونه تغییر رنگ در دندان‌های کودک‌تان، مراجعه به متخصص دندانپزشکی اطفال برای تشخیص دقیق علت و دریافت درمان مناسب ضروری است. اولین قدم برای تغییر رنگ دندان در کودکان، تشخیص دقیق علت آن توسط دندانپزشک اطفال می‌باشد. دندانپزشک با معاینه دقیق دندان‌ها و بررسی سابقه پزشکی کودک، علت تغییر رنگ را مشخص خواهد کرد.

درمان تغییر رنگ دندان در کودکان به علت آن بستگی دارد. در موارد زیر، درمان‌های مختلفی ممکن است اعمال شود.

• تغییر رنگ ناشی از جرم: در این موارد، جرم‌گیری و تمیز کردن تخصصی دندان‌ها توسط دندانپزشک می‌تواند تغییر رنگ را از بین ببرد.
• تغییر رنگ دندان ناشی از ضربه: در صورتی که تغییر رنگ ناشی از ضربه به دندان باشد، ممکن است نیاز به اقداماتی مانند عصب‌کشی یا روکش دندان شود.
• تغییر رنگ ناشی از داروها: در برخی موارد، مصرف برخی داروها می‌تواند منجر به تغییر رنگ دندان در کودکان شود. در این موارد، دندانپزشک راهکارهایی برای کاهش یا از بین بردن تغییر رنگ دندان را ارائه می‌دهد.
• تغییر رنگ ناشی از بیماری‌های زمینه‌ای: در صورتیکه تغییر رنگ دندان در کودکان ناشی از بیماری‌های زمینه‌ای باشد، درمان تغییر رنگ دندان به‌طور همزمان با درمان بیماری زمینه‌ای انجام خواهد شد.